ՌԵՔՎԻԵՄ

Մեզ միշտ թվում է, թե տրվածը հերթական նախաճաշ է կամ ընթրիք, որից հագենալով` պիտի միայն հոգ տանել, որ դատարկ ու կեղտոտ սպասքը հավաքեն, սփռոցը թափ տան, և ոչ մի փշուր այլևս չի մնա` ուտելու ժամից շուտ գրգռելու մեր ստամոքսի պատերը: Չէ՞ որ ավելորդ ստամոքսահյութը պահանջում է դես ու դեն ընկնել, սնունդ հայթայթել ու անպատեհ ուտել:

Մեզ միշտ թվում է, թե ուտելուց հեշտ գործ աշխարհում չկա:

Տիկին Վարսիկն էլ ախորժակից չի դժգոհում, ավելի ճիշտ` ախորժակի պակասից: Օրվա տարբեր ժամերին ինչ ուզում ես առաջարկիր, կուտի, միայն թե քաղցրը շատ լինի: Նա էլ էդ տեսակ կին է, ի՞նչ կարող ենք անել: Համ էլ ինչո՞ւ ինչ-որ բան անենք. քաղցր է, էլի, թող ուտի, աշխարհի քաղցրը դրանից չի սպառվի, չէ՞:

Հա, տիկին Վարսիկից էինք խոսում: Ասում եմ` տիկին Վարսիկը գիրանալու հակում չունի, բայց փոխարենը սենտիմենտալ ու լացկան դառնալու հակում ունի: Տեղի-անտեղի հուզվում է, փշաքաղվում, մատները իրար հյուսում ու սկսում ծռմռել` ցավեցնելու չափ ամուր սեղմելով ծնկների արանքում: Ես այդ ժեստը, իհարկե, լավ չեմ հասկանում, քանի որ իմ մտքում բոլորովին այլ պատկեր է արթնանում, երբ մարդու ձեռքերը հայտնվում են ծնկների արանքում: Ռուսներն ասում են, չէ՞. ՙԱմեն մարդ իր փչացածության չափով է հասկանում՚: Դե, ես էլ էսպես: Լավ, կատակ էր, անցած լինի: Վերադառնանք տիկին Վարսիկին:

Մի օր ինձ հյուր էր կանչել, մի բաժակ սուրճ պատրաստեց, դրեց ցածրիկ սեղանին ու անհետացավ: Մտածեցի` մարդ է, գուցե պետքերն է հոգում, հո գլխին չես կանգնի` հարամես, ուր-որ է` կերևա: Սպասեցի, սպասեցի, համբերությունս հատնեց: Սկզբում փորձնական ձայնեցի.

- Տիկին Վարսի~կ, տիկին Վարսի~կ…

Տեսա` չի արձագանքում, անհանգստացա` չլինի՞ սիրտն է վատացել: Վարանելով վեր կացա ու գնացի խոհանոց: Ի՞նչ տեսնեմ, որ լավ լինի. երկու բաժակ սուրճ է դրել սեղանին ու նստած խմում է, մեկ` մի բաժակից, մեկ էլ` մյուս: Սկզբում աչքերիս չհավատացի ու ետ-ետ քայլելով` դուրս եկա փոքրիկ սրահ, որ խոհանոցը բաժանում էր հյուրասենյակից, տապ արեցի ու սպասեցի, մեկ էլ լսում եմ` խոսում է.

- Քո սիրած դառը սուրճն է, էսօր խմորեղեն չունեմ, համ էլ դու քաղցր չես ուտում, էդ իմ խելքն է գնում քաղցրի համար, չնայած ամեն անգամ էս նախադասությունն ասելիս հիշում եմ 97թվի հունիսի 17-ը, երբ կյանքումս առաջին անգամ դրա հակառակն ասացի. ՙԵս քաղցր չեմ սիրում՚: Հիշո՞ւմ ես, էդ օրը տղերքի հետ նստած էիք սրճարանում…, խմի’, կսառի, կանհամանա, - ասաց տիկին Վարսիկը, վերցրեց դիմացի բաժակը, վրա-վրա մի քանի կում արեց ու շարունակեց, - հևիհև եկա, տեսնեմ սեղանին երկու կես արած ձմերուկ է դրված, ու մեջը ահագին փորել-կերել եք, բայց թե ոնց էիք հաջողացրել, բան չհասկացա, քանի որ ոչ ափսե կար, ոչ դանակ-պատառաքաղ: Ինձ տեսաք թե չէ, խմբով վրա տվիք` կե’ր, տե’ս, թե ինչ քաղցր է: Ես էլ ինձ չկորցրի, նայեցի քեզ ու ասացի. ՙԵս քաղցր չեմ սիրում՚: Գրքիդ վրա գրեցիր. ՙԴե որ թթու բաներ ես շատ սիրում, ուրեմն վայելիր ու առավել քաղցրացիր՚:

Տիկին Վարսիկը մի անհասկանալի բան էլ քրթմնջաց, ապա դիմացի բաժակը ֆռթոցով քաշեց գլխին ու ափով բերանը մաքրելով` անցավ իր բաժակին. ՙԷս էլ խմեմ, գնամ, չնեղանաս, հյուր ունեմ, քո խաթեր հյուրիս մենակ եմ թողել, նստել` հետդ սուրճ եմ խմում, որ դու էլ խմես, գիտեմ, որ մենակ բերանդ բան չես դնի՚: Երկու բաժակ սուրճը դատարկելուց հետո միայն տիկին Վարսիկն ինքնասույզ ժպտաց ու բացակա հայացքով նայելով անորոշ ուղղությամբ` վեր կացավ, թեյ լցրեց ու բաժակը ձեռքին եկավ հյուրասենյակ: Ես գողեգող վազեցի ու տեղս նստեցի:

- Քո գալուց առաջ տանը մարդ կար, ես արդեն սուրճ խմել եմ, ասի` հիմա էլ թեյ խմեմ, ներող կլինես, մի քիչ սպասեցրի, գույնն էի փոխում, կխմե՞ս, քեզ համար էլ թեյ լցնեմ, - հանդարտ ժպտալով` քաղաքավարի առաջարկեց տիկին Վարսիկը և առանց պատասխանի սպասելու` տեղավորվեց բազմոցի անկյունում, իսկ թեյի բաժակը դրեց ցածրիկ սեղանին, իմ սուրճի բաժակի կողքին, և նույնիսկ չնկատեց, որ ինչպես դրել է, այնպես էլ սուրճը սառել-մնացել է բաժակում:

Ես սովորաբար արագ եմ կողմնորոշվում, թե ինչպես ինձ պահեմ ծայրահեղ անծանոթ ու անհասկանալի իրավիճակներում, սակայն այս պահին այլայլվեցի, սոսկումով կռահեցի, թե ինչ էր կատարվում տիկին Վարսիկի հետ, բայց չհամարձակվեցի ակնարկել կամ գոնե զգուշորեն հարցուփորձել, գուցե նաև ինչ-որ կերպ սփոփել: Մխիթարելս անմիտ թվաց, ու ես անտարբեր ձևանալով` հորանջելու փորձ արեցի, նայեցի թևիս ժամացույցին ու կտրուկ ոտքի ելա.

- Դե լավ, ես գնամ, տիկին Վարսիկ, - հայացքս ճեղքեց անթափանց պատերն ու հասավ խոհանոց, սահմռկելով շրջանցեց սուրճի բաժակներն ու փնտրեց անտեսանելիի հետքը: Մարմինս սագամաշկ հագավ:

Տիկին Վարսիկը խուլ արձագանքեց.

- Գնացի՞ր, շուտ -շուտ արի, չկորչե’ս, զանգի’ր:

Տեղից վեր կենալու փորձ չարեց, իսկ ես վայրկենաբար անհետացա դռան ետևում: Շունչս ծանրացավ, բայց աստիճաններից իջնելիս կրունկներս կարծես գետնին չէին հասնում, սլանում էի, և ինքս էլ չզգացի, թե ինչպես դուրս եկա բակ ու քայլերս ուղղեցի դեպի տան դիմացի այգին:

Մի՞թե մարդն այսքան փխրուն է, որ անդինի գոյությունը դյուրին թափանցումով կարող է խառնել հաշիվները, իրականի շոշափելին ու մտացածինը թավալգլոր գնդի մեջ պարփակել ու մի զարկով նետել ջհաննամի տակը: Մի՞թե այս առերեսումը նոր հորիզոնի խոստում է, թե՞…

Մտքերս պղտոր հեղեղատի պես գալիս զարկվում էին քունքերիս նեղվածքին, ու ես ափ էի որոնում` փոքր-ինչ հանդարտվելու, միառժամանակ պատսպարվելու համար, մինչև փոթորիկն անցներ:

Այգին սովորականի պես մարդաշատ էր, իսկ իմ նստարանը` զբաղված: Արդեն քանի տարի է, ես մենակ եմ նստում այդ նստարանին, ուստի հիմա այն իմն է: Աչքերս մանրիկ ժպտացին, երբ նկատեցի, որ նստարանին նստած զույգը եռանդով համբուրվում է` անտեսելով թաքուն և անթաքույց հայացքների հարձակումը: Հիշեցի սիրառատ ֆրանսիացու երգը, որ համառորեն հարցնում էր.

ՙԵթե դու գոյություն չունենայիր,

Ասա’ ինձ, ինչո՞ւ ես պիտի ապրեի…՚:

Սիրտս կարոտից կանգ առավ. ես այդ երգը հաճախ էի երգում այս նստարանին նստած, երբ նստարանը մերն էր: Օ~ֆ, չքվի’ր, սատանա, կյանքս մի’ թունավորիր, միևնույնն է, մերն այլևս անդառնալի է: Փո~ւհ, անէացավ, ցնդեց, չի եղել, մեզնից բան չմնաց: Հետքը հավանաբար դաջվեց հորիզոնի սրտում, որտեղ գրանցվում է ամեն բան:

Մե՞զ ինչ:

                                                                 §ºÉù ¹»åÇ Ý»ñë¦, 2006

                                                                                §ÞÇñ³Ï¦, ´»ÛñáõÃ, 2006